Ձևաբանություն

Ձևաբանություն

Հայերենն ունի տասը խոսքի մաս՝

գոյական,ածական,թվական,դերանուն-Անուն խոսքի մասեր

խոսքի մասերը լինում են՝ թեքվող և չթեքվող

թեքվող են՝գոյ,բայ,և մասամբ դերանունը։

բայ,մակբայ,կապ,շաղկապ,ձայնարգություն,վերաբերական

խոսքի մասերն իրարից տարբերվում են իրենց արտահայտած բառի մասով,քերականական կարքերով,կազմության առանձնահատկություններով,շարահյուսական գործառույթով։

Խոսքի մասերը լինում են՝

 նյութական իմաստ արտահայտող-գոյական, ածական, դերանուն, թվական, մակբայ։

Քերականական իմաստ արտահայտող- կապ, շաղկապ

Վերաբերմունքային իմաստ արտահայտող- ձայնարկություն, վերաբերական

Այգի-այգին

առու-առուն

տղա-տղան

Ձայնավորով վերջացող բառերի վրա ավելանում է –ն հոդը:

Բաղաձայնով վերջացող բառի –ը հոդը կարող է փոխվել –ն-ի, եթե հաջորդ բառը սկսվում է ձայնավորով կամ -Ը գաղտնավանկ պարունակող տառակապակցությամբ:

Աղջիկը գնաց:

Աղջիկն ասաց:

Որոշ բառեր հայերենում հոդ չեն ստանում:

Դրանք են`անձիք, մարդիկ, տիկնայք, պարոնայք:

Մեկ ու կես վանկանի բառերի (այս բառերի երկրորդ վանկը կազմվում է -ը ի օգնությամբ) կազմվում են -եր մասնիկով:

Կայսր-կայսրեր
Արկղ-արկղեր
Դուստր-դստրեր
Վագր-վագրեր

Հոգնակիի կազմությունը ունի երկձեւություն՝
Անգղ-անգղեր
Արկղ-արկղեր
Գամփր-գամփրեր

Հոգնակի են կազմում նաեւ -իկ,-իք վերջավորության.
Մարդ-մարդեր-մարդիկ
Պարոն-պարոններ-պարոնայք
Տիկին-տիկիններ-տիկնայք
Անձ-անձեր-անձինք

Խոսակցական լեզվում հաճախ -ցի վերջածանցով բառերի հոգնակին կազմվում է -ք վերջածանցով՝գյուղացիք,քաղաքացիք... 
Սա խրախուսելի ձև չէ։

Կազմել տրված բառերի հոգնակիները, բացատրել օրինաչափությունները:

Ոտնաձայն-ոտնաձայներ (—եր, քանի որ եթե բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

հեռագիր-հեռագրեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

կողմնացույց-կողմանցույցներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

պատմագիր- պայմանագրեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

լեզվաբան-լեզվաբաններ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

անցաթուղթ-անցաթղթեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

դրամահատ-դրամահատներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

շարասյուն-շարասյուներ (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

դուստր-դուստրեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

թաղմաս-թաղամասեր  (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

գինետուն-գինետներ (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

մեծատուն-մեծատուններ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

առակագիր-առակագիրներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

դաշնագիր-դաշնագիրներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

հանքահոր-հանքահորեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

հանքափոր-հանքափորեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

որթատունկ-որթատունկներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

գործազուրկ-գործազուրկներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

պատգամախոս-պատգամախոսներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

նավավար-նավավարներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

ասուլիս-ասուլիսներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

նորածին-նորախիններ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

տեղեկագիր-տեղեկագրեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

հերթապահ-հերթապահներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

կավագործ-կավագործներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

աշխատատեղ-աշխատատեղեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

մանկավարժ-մանկավարժներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

խաչակիր-խաչակրեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

կիլոմետր-կիլոմետրեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)

երկրապահ-երկրապահներ (—ներ, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը բայ է)

քարայծ-քարայծեր (—եր, քանի որ բարդ բառի երկրորդ արմատը գոյ. է)